Arpa çeşitleri farklı iklim ve toprak koşullarına uyum sağlayabilen yapısıyla çiftçiler için büyük bir avantaj sunar. Özellikle tarımda verimliliği artırmak isteyenler için kaliteli arpa tohumu seçimi ve amacına uygun arpa tohumu çeşitleri büyük önem taşır.
Peki, en verimli arpa çeşidi hangisidir? Kuraklığa dayanıklı arpa çeşitleri nelerdir? Kıraç arazilerde yetiştirilebilecek en verimli arpa hangisidir? 2 sıralı arpa çeşitleri ile 6 sıralı arpa çeşitleri arasındaki farklar nelerdir?
Bu yazımızda tüm bu sorulara cevap vererek, dünyada ve Türkiye’de yaygın olarak yetiştirilen arpa çeşitlerini, özelliklerini ve hangi alanlarda kullanıldıklarını detaylı bir şekilde inceleyerek tarımda doğru tercihler yapmanıza yardımcı olacak bilgiler sunacağız.
İster deneyimli bir çiftçi olun, ister tarıma yeni başlayan biri, bu rehberimizle arpa yetiştiriciliği hakkında bilmeniz gereken her şeyi keşfedeceksiniz!
Arpa Çeşitleri
Arpa tohumu (Hordeum vulgare) farklı kullanım alanlarına göre çeşitli alt türlere ayrılır.
Değişik amaçlar için ön plana çıkmış arpa tohumu çeşitleri ise şu şekilde sınıflandırılabilir:
1. Kullanım Alanına Göre Arpa Çeşitleri
- Yemlik Arpa: Hayvan yemi olarak kullanılan, protein oranı yüksek arpalardır.
- Biralık Arpa: Bira ve malt üretiminde kullanılan, düşük proteinli ve yüksek nişasta içeren arpalardır.
- Makarnalık ve Gıda İçin Arpa: Un ve diğer gıda ürünleri için tercih edilen arpalardır.
2. Tane Yapısına Göre Arpa Çeşitleri
- Çıplak (Kavuzsuz) Arpa: Taneleri kolay ayrılan, gıda sektöründe daha çok kullanılan arpa türüdür.
- Kapçıklı (Kavuzlu) Arpa: Taneleri kavuzla kaplı olan, genellikle hayvan yemi için kullanılan arpa türüdür.
3. Başak Yapısına Göre Arpa Çeşitleri
- İki Sıralı Arpa: Genellikle bira üretiminde kullanılan, büyük ve dolgun taneleri olan arpa alt türleri.
- Altı Sıralı Arpa: Daha fazla tane içeren ve yemlik olarak değerlendirilen arpa çeşitleri.
4. Mevsime Göre Arpa Çeşitleri
- Kışlık Arpa: Kış şartlarına dayanıklı olup, sonbaharda ekilip ilkbaharda hasat edilir.
- Yazlık Arpa: İlkbaharda ekilip yaz sonunda hasat edilir, genellikle bira üretiminde kullanılır.
En Verimli Arpa Çeşidi
En verimli arpa çeşidi yetiştirildiği bölgenin iklim şartlarına, toprak yapısına ve kullanım amacına bağlı olarak değişir. Ancak Türkiye’de ve dünyada yüksek verimi ile öne çıkan bazı arpa çeşitleri şunlardır:
1. Türkiye’de En Verimli Arpa Çeşitleri
Kışlık Arpa Çeşitleri (Soğuğa Dayanıklı ve Verimli)
- Tosun Paşa: Verimi yüksek, yemlik olarak kullanılan bir çeşittir.
- Burakbey: Kışlık ve altı sıralı bir arpa çeşididir, yemlik olarak sıkça tercih edilir.
- Çetin 2000: Hem yemlik hem de bira üretimine uygun, hastalıklara dayanıklı bir çeşittir.
- Bülbül 89: Türkiye’de sık ekilen ve yüksek verim sağlayan yemlik arpa türlerinden biridir.
Yazlık Arpa Çeşitleri (Bira ve Yem İçin Uygun)
- Avcı 2002: Yazlık ekime uygun, bira üretimi için kullanılan iki sıralı bir arpa çeşididir.
- Karatay 94: Özellikle İç Anadolu Bölgesi’nde yüksek verimi ile dikkat çeker.
2. Dünya Genelinde En Verimli Arpa Çeşitleri
- Concerto: Avrupa’da yaygın olarak yetiştirilen, yüksek verimli ve bira üretimi için uygun bir arpa çeşididir.
- Cervoise: Fransa’da yetiştirilen ve hem yemlik hem de bira üretimine uygun bir türdür.
- Scarlett: Almanya ve Çekya’da sıkça tercih edilen, kaliteli ve yüksek verimli bir arpa çeşididir.
En Verimli Arpa Hangisi?
Eğer yemlik arpa arıyorsanız Tosun Paşa, Burakbey ve Karatay 94 önerilebilir. Biralık arpa ekecekseniz Avcı 2002 ve Concerto uygun olabilir.
Soğuğa dayanıklı ve genel amaçlı bir arpa istiyorsanız da Çetin 2000 veya Bülbül 89 en iyi seçeneklerden sadece birkaçı olacaktır.
Kuraklığa Dayanıklı Arpa Çeşitleri
Kuraklığa dayanıklı arpa çeşitleri, özellikle suyun kısıtlı olduğu bölgelerde yüksek verim sağlamak için geliştirilmiştir. Bu tür kıraçta en verimli arpa çeşitleri, uzun kök yapıları ve düşük su tüketimi sayesinde zorlu koşullara dayanabilir.
Türkiye’de Kuraklığa Dayanıklı Arpa Çeşitleri
- Karatay 94: İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da sık ekilen, kuraklığa dayanıklı yemlik arpa.
- Altınbaşak: Kıraç arazilerde yüksek verim sağlayan bir arpa çeşidi.
- Tokak 157/37: Uzun yıllardır Türkiye’de ekilen, kurak şartlara uyumlu bir çeşit.
- Şahin 91: Kışlık ve kuraklığa dirençli, İç Anadolu için ideal bir arpa türü.
- Kıral 97: Sıcak ve kurak bölgelerde iyi gelişim gösteren, altı sıralı bir yemlik arpa.
Dünya Genelinde Kuraklığa Dayanıklı Arpa Çeşitleri
- Beecher: ABD’de kurak alanlarda yetiştirilen, yemlik bir arpa çeşidi.
- Bomi: Avrupa’da özellikle kurak tarım alanlarında tercih edilen bir tür.
- Hordeum spontaneum (Yabani Arpa): Orta Doğu kökenli olup, modern dayanıklı çeşitlerin ıslahında kullanılır.
- Sahara 3771: Aşırı sıcak ve su kısıtlı alanlara uyumlu özel geliştirilmiş bir tür.
Kurak Bölgeler İçin En Uygun Arpa Hangisi?
İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi‘ndeki kuru araziler için Karatay 94, Tokak 157/37 ve Şahin 91 en uygun arpa çeşitleri arasında gösterilebilir. Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgesi‘ndeki kurak alanlar için Kıral 97 ve Altınbaşak arpa çeşitleri ideal bir başlangıç olacaktır.
Dünyada Çöl ve Aşırı Kurak Bölgeler İçin de Sahara 3771 ve Hordeum spontaneum (yabani arpa) çeşitleri tercih edilebilir.
2 Sıralı Arpa Çeşitleri
İki sıralı arpa çeşitleri genellikle bira üretimi için tercih edilir. Çünkü düşük protein ve yüksek nişasta içeriğine sahiptirler. Ayrıca bazı çeşitleri yemlik olarak da kullanılabilir.
Türkiye’de Yaygın Kullanılan İki Sıralı Arpa Çeşitleri
- Avcı 2002: Bira üretimi için uygun, yüksek verimli bir arpa çeşidi.
- Larende: Kaliteli malt üretimi için kullanılan, düşük proteinli bir arpa türü.
- Bornova 92: Ege Bölgesi’nde yaygın olarak yetiştirilen, iki sıralı bir arpa çeşidi.
- Yesevi 93: Orta Anadolu’ya uygun, dayanıklı ve verimli bir çeşit.
- Erginel 90: Hem yemlik hem bira üretimi için kullanılan bir arpa çeşidi.
Dünya Genelinde İki Sıralı Arpa Çeşitleri
- Concerto: Avrupa’da yaygın olarak ekilen, yüksek verimli bira arpası.
- Scarlett: Almanya ve Çekya’da çok tercih edilen, kaliteli malt üreten bir tür.
- Harrington: Kanada ve ABD’de yetiştirilen, dayanıklı ve verimli bir arpa çeşidi.
- Propino: İngiltere’de bira üretimi için kullanılan popüler bir çeşit.
- Golden Promise: İskoçya’da üretilen ve viski yapımında kullanılan bir arpa çeşidi.
İki Sıralı Arpanın Avantajları
✅ Yüksek nişasta içeriği, bira ve malt üretimi için idealdir.
✅ Daha iri ve dolgun taneli olduğu için malt randımanı yüksektir.
✅ Bira üretiminde en çok tercih edilen arpa türüdür.
6 Sıralı Arpa Çeşitleri
Altı sıralı arpa çeşitleri, genellikle hayvan yemi ve bazı endüstriyel kullanım alanları için tercih edilir. Bu çeşitler, yüksek verimli olup protein oranları genellikle iki sıralı arpalara göre daha yüksektir.
Türkiye’de Yaygın Altı Sıralı Arpa Çeşitleri
- Tosun Paşa: Yüksek verimli ve yemlik olarak kullanılan popüler bir çeşit.
- Burakbey: Soğuğa dayanıklı, kışlık ve altı sıralı yemlik arpa türü.
- Çetin 2000: Hem yemlik hem bira üretimi için uygun, verimli bir çeşit.
- Bülbül 89: İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da yaygın olarak ekilen, dayanıklı bir tür.
- Kıral 97: Kurak ve sıcak bölgelerde yetiştirilebilen, yüksek verimli bir arpa çeşidi.
- Şahin 91: Soğuğa dayanıklı ve yemlik olarak kullanılan bir tür.
Dünya Genelinde Altı Sıralı Arpa Çeşitleri
- Tradition: ABD’de yaygın olarak kullanılan, kaliteli yemlik arpa çeşidi.
- Morex: Amerika ve Kanada’da yetiştirilen, yüksek proteinli bir yemlik arpa türü.
- Lacey: Verimli ve dayanıklı bir altı sıralı arpa çeşidi.
- Robust: Hastalıklara dayanıklı, yaygın ekilen bir yemlik arpa türü.
- Legacy: Amerika’da yetiştirilen, hem yemlik hem bira üretimi için kullanılan bir çeşit.
Altı Sıralı Arpanın Avantajları
✅ Yüksek Verim: Daha fazla tane içerdiği için toplam üretimi artırır.
✅ Protein Oranı Yüksek: Hayvan yemi olarak daha besleyicidir.
✅ Zorlu Koşullara Dayanıklı: Kuraklık ve soğuğa karşı dayanıklıdır.
2 Sıralı Arpa İle 6 Sıralı Arpa Arasındaki Farklar
İki sıralı ve altı sıralı arpa arasındaki farklar genellikle fiziksel yapıları, içerikleri ve kullanım alanları açısından değerlendirilir. İşte temel farklar:
1. Başak Yapısı ve Tane Düzeni
– İki Sıralı Arpa: Başak üzerinde her düğümde yalnızca iki tane gelişir.
– Altı Sıralı Arpa: Her düğümde altı tane geliştiği için başakta daha fazla tane bulunur.
2. Tane ve Protein Oranı
– İki Sıralı Arpa: Taneler iri, dolgun ve nişasta oranı yüksektir. Protein oranı genellikle %9-12 civarındadır.
– Altı Sıralı Arpa: Taneler daha küçük ve protein oranı genellikle %11-15 arasındadır.
3. Kullanım Alanları
– İki Sıralı Arpa: Daha düşük protein ve yüksek nişasta içeriği nedeniyle bira ve malt üretimi için idealdir.
– Altı Sıralı Arpa: Daha yüksek protein içeriği nedeniyle hayvan yemi ve bazı endüstriyel kullanımlar için tercih edilir.
4. Verim ve Dayanıklılık
– İki Sıralı Arpa: Genellikle daha düşük verimli, ancak kaliteli ve özel üretimler için kullanılır.
– Altı Sıralı Arpa: Daha yüksek verimlidir ve kuraklık, soğuk ve zorlu koşullara daha dayanıklıdır.
5. Yetişme Alanları
– İki Sıralı Arpa: Daha çok ılıman bölgelerde yetiştirilir.
– Altı Sıralı Arpa: Soğuk ve kurak iklimlere daha dayanıklıdır. Bu yüzden İç Anadolu, Doğu Anadolu ve yüksek rakımlı bölgelerde sık ekilir.
Arpa çeşitleri hakkında detaylara yer verdiğimiz içeriğimizi toparlamak gerekirse bira ve malt üretimi için iki sıralı arpa çeşitleri; hayvan yemi, zorlu koşullar ve yüksek verim için altı sıralı arpa çeşitleri öne çıkmaktadır.
Arpa çeşitleri arasında seçim yaparken yetiştirme koşullarınızı ve kullanım amacınızı göz önünde bulundurmamız kesinlikle yararınıza olacaktır.
Umarız arpa çeşitleri hakkında detaylara yer verdiğimiz bu içeriğimiz yararınıza olmuştur.
Arpa hakkında kaleme alınmış diğer arpa içeriklerine de https://tarimmemleketi.com/arpa sayfasından göz atabilirsiniz.
